Informacja Ministra Finansów dla rolników dokonujących zakupu paliw
wykorzystywanych w gospodarstwie rolnym
(pismo z dnia 30 września 2015 r. znak PT3.0723.I.2015.DAV/132)
Informuję, że na terytorium Polski zaobserwowano nasilenie zjawiska oszustw
w obrocie paliwami. Nabywcami paliwa od oszustów mogą być w coraz większym stopniu
rolnicy, prawdopodobnie nieświadomi uczestnictwa w takim procederze.
Ustalenia poczynione wskutek działań kontrolnych służb skarbowych prowadzą do wniosku,
że nadużycia w obrocie paliwami przyjmują często formę zorganizowaną (tzw. transakcje
karuzelowe). Przez karuzelę podatkową należy rozumieć siec kilku, kilkunastu (rzadziej
kilkudziesięciu) podmiotów, które tworzą pozory legalnych transakcji handlowych, a ich
prawdziwym celem jest wyłudzenie z urzędu skarbowego zwrotu podatku VAT.
W procederze tym istotnym elementem jest wykorzystanie tzw. słupów (podmiotów z reguły
nieposiadających majątku, z założenia nierozliczających podatku). Osobami uczestniczącymi
w łańcuchu transakcji mających na celu wyłudzenia podatku mogą być również podmioty
(m.in. rolnicy), którzy nieświadomie uczestniczą w procederze wyłudzeń, kupując paliwo po
bardzo niskiej cenie (tak atrakcyjna cena nie mogłaby być zastosowana, gdyby podmioty
uczestniczące w łańcuchu transakcji prawidłowo rozliczały podatek). Najczęściej zaniżona
cena pełni funkcję „wabika” mającego skłonić uczciwego klienta do nabycia określonego
towaru od oszusta podatkowego.
Przedstawiając problem nadużyć w obrocie paliwami należy również podkreślić, że to
konsument (w opisywanym przypadku rolnik) płaci podatek w cenie paliwa. W wyniku
nadużyć podatek ten (uiszczony przez konsumenta w zapłacie) nie trafia do budżetu, lecz
wzbogaca nieuczciwego sprzedawcę.
Do najbardziej istotnych konsekwencji uczestnictwa w takim procederze należy:
1. Zakwestionowanie u rolnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w podatku
VAT.
W pierwszej kolejności należy wskazać, ze organy podatkowe mogą zakwestionować prawo
do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zakup paliwa
przez rolnika, w przypadku gdy rolnik dokonujący odliczenia podatku (tj. rolnik, który
rozlicza podatek VAT) „wiedział lub powinien był wiedzieć”, że kupił paliwo od oszusta,
który nie zapłaci podatku do urzędu skarbowego.
W związku z powyższym przed nabyciem paliwa rolnik powinien zasięgnąć dokładnych
i sprawdzonych informacji na temat podmiotu, od którego zamierza nabyć paliwo, w celu
upewnienia się co do jego wiarygodności. Ponadto rolnik powinien zwrócić uwagę, czy zakup
paliwa odbywa się w warunkach typowych dla takich transakcji. Na fakt, że transakcja
zakupu paliwa odbiega od typowych warunków mogą wskazywać następujące okoliczności:
• możliwość zapłaty za paliwo wyłącznie gotówką kierowcy lub przedstawicielowi dostawcy,
najczęściej nieznanemu,
• wyjątkowo atrakcyjne warunki cenowe zakupu paliwa,
• nietypowe pozabiurowe okoliczności zawierania transakcji (parkingi, lokale
ogólnodostępne, internet, SMS, telefon), niestandardowe zachowania osób dostarczających
paliwo, np. brak zgody na wylegitymowanie się przez sprzedającego, dowożącego paliwo czy
pobierającego gotówkę,
• zakup paliwa bezpośrednio z cystern,
• brak możliwości identyfikacji osoby wystawiającej fakturę,
• brak wszystkich właściwych dokumentów sprzedaży (dokumentu wydania – tzw. Wz,
świadectwa jakości, koncesji, niewystawienie faktury),
• zakup paliwa od podmiotu, dla którego taka sprzedaż nie stanowi podstawowego profilu
działalności,
• brak możliwości bezpośredniego kontaktu z podmiotem sprzedającym paliwo (kontakt
wyłącznie telefoniczny, dostawa paliwa przez inne podmioty, brak możliwości omówienia
warunków współpracy w siedzibie podmiotu, brak możliwości zawarcia umowy w formie
pisemnej, brak możliwości odbioru paliwa w miejscu prowadzenia działalności przez podmiot
sprzedający paliwo),
• przywóz paliwa w pojazdach/zbiornikach nieprzeznaczonych do przewozu towarów
niebezpiecznych.
2. Nałożenie na rolnika obowiązku zapłaty podatku VAT „za sprzedawcę” w drodze
odpowiedzialności solidarnej.
Kolejną negatywną konsekwencją zakupu paliwa od oszusta jest możliwość nałożenia na
rolnika obowiązku zapłaty podatku VAT od zakupionego paliwa, w przypadku gdy podatku
nie rozliczy nieuczciwy sprzedawca. Dotyczy to zarówno rolników rozliczających podatek
VAT, jak również tzw. rolników ryczałtowych. W szczególności ryzyko zapłaty podatku za
nieuczciwego sprzedawcę może pojawić się w przypadku gdy zakup paliwa odbywa się
w nietypowych warunkach oraz gdy cena paliwa, którą oferuje sprzedawca jest znacząco
niższa niż w przypadku innych sprzedawców.
Rolnicy mogą uwolnić się od ryzyka płacenia podatku za nieuczciwego sprzedawcę
w przypadku gdy kupują paliwo u sprawdzanych sprzedawców, co ma miejsce m.in.
w przypadku nabywania paliwa od podmiotów wpisanych do prowadzonego przez Ministra
Finansów w formie elektronicznej wykazu podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną.
Wykaz ten jest udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów na
stronie www.mf.gov.pl w dziale Administracja podatkowa/Działalność/Kaucja gwarancyjna.
Wejście do wykazu jest również możliwe ze strony www.fmanse.mfgov.pl w menu
VAT/Kaucja gwarancyjna; link bezpośredni: http://kaucia-gwarancvina.mofiiet.gov.pl
3. Nałożenie na rolnika obowiązku zapłaty podatku akcyzowego „za sprzedawcę”.
Kupując paliwo niewiadomego lub nielegalnego pochodzenia, gdy nie jest znane źródło
pochodzenia paliwa i nie jest możliwe ustalenie sprzedawcy paliwa, rolnik może zostać
zobowiązany do zapłacenia akcyzy, jeżeli nie zrobił tego sprzedawca. Ryzyko zapłaty akcyzy
za dostawcę paliwa wystąpi np. w sytuacji, gdy rolnik odmówi ujawnienia sprzedawcy lub
wskaże podmiot nieistniejący. Aktualnie obowiązująca stawka akcyzy dla olejów
napędowych o kodzie CN 2710 19 41 oraz wyrobów powstałych ze zmieszania tych olejów
z biokomponentami, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach
wynosi 1171,00 zł/1000 1. W przypadku gdy olej napędowy nie spełnia wymogów
jakościowych należy zastosować stawkę akcyzy wynoszącą 1797,00 zł/1000 1.
4. Nałożenie na rolnika obowiązku zapłaty opłaty paliwowej „za sprzedawcę”.
Jeżeli rolnik zostanie zobowiązany do zapłacenia akcyzy w związku z zakupem paliw
z niewiadomego lub nielegalnego źródła, to konsekwencją tego będzie konieczność opłacenia
przez rolnika również opłaty paliwowej. Obowiązująca w 2015 r. stawka opłaty paliwowej
dla olejów napędowych wynosi 288,05 zł/1000 1.
5. Możliwość zakwestionowania u rolnika zwrotu akcyzy, o który ubiegają się rolnicy
w urzędzie gminy.
Rolnicy mogą uzyskać zwrot podatku akcyzowego zapłaconego przy zakupie oleju
napędowego używanego do produkcji rolnej. Limit zwrotu podatku akcyzowego w 2015 r.
wynosi 81,70 zł za każdy 1 ha użytków rolnych. W tym celu rolnik występuje (w zależności
od miejsca położenia gruntów) do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, dołączając do
wniosku faktury dokumentujące zakup oleju napędowego.
Podstawą do zwrotu podatku akcyzowego mogą być wyłącznie faktury, które stanowią
rzeczywisty dowód zakupu oleju napędowego przez rolnika (tj. dokumentują transakcje, które
rzeczywiście miały miejsce, wystawił je podmiot dokonujący legalnego obrotu paliwami, nie
zaś np. podmiot nieistniejący, a przedmiotem dostawy był olej napędowy).
W przypadku gdy faktury przedstawione przez rolnika nie będą dokumentować rzeczywistego
zakupu oleju napędowego (będą to tzw. puste faktury), zwrot podatku akcyzowego może
zostać zakwestionowany.
W sytuacji natomiast gdyby okazało się w terminie późniejszym, ze rolnik pobrał nienależnie
zwrot podatku akcyzowego będzie on zobowiązany do jego zwrotu wraz ze stosownymi
odsetkami.
6. Odpowiedzialność karno-skarbowa.
Nabycie paliwa od oszusta na podstawie faktur, które są niezgodne z rzeczywistością oraz
posługiwanie się przez podatnika takimi fakturami przed organami podatkowymi w ramach
dokonywania rozliczenia podatku (przykładowo VAT czy akcyzowego) może prowadzić do
odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe na podstawie ustawy Kodeks
kamy skarbowy, za co grozi kara grzywny (od 175 do 16,8 mln zł), kara pozbawienia
wolności do 5 lat albo obie te kary łącznie.
Podobne konsekwencje poniesie podatnik, który przez podanie danych niezgodnych ze
stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w błąd właściwy
organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w
szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług,
podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub
bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych.
Posługiwanie się nierzetelnymi fakturami może stanowić ponadto czyn zabroniony
podlegający karze grzywny od 175 zł do 16,8 mln zł.
Z kolei nabycie oleju opałowego, bez względu na to czy dokonane w sposób legalny, czy też
nie, i jego następne użycie jako napędowego, zagrożone jest karą grzywny (od 175 zł do
16,8 mln zł), kary pozbawienia wolności do 2 lat albo obu tym karom łącznie.
Podsumowując, potencjalne zagrożenia dla rolnika z tytułu zakupu „nielegalnego” paliwa
zdecydowanie przewyższają korzyści, jakie może on uzyskać z tytułu „atrakcyjnej” ceny jego
zakupu. Powyższe ilustruje następujący przykład:
Rolnik zakupił 1.000 litrów „nielegalnego” oleju napędowego niespełniającego wymagań
jakościowych po cenie brutto 4,50 zł/1 (o 50 gr/1 niższej niż w przypadku „legalnego”
zakupu). Z tego tytułu rolnik uzyskuje zysk w wysokości 500 zł.
Jednocześnie jednak rolnik może ponieść straty w wysokości 3.877 zł.
Na kwotę tych strat składać się będą:
1) należności na rzecz Skarbu Państwa, których może dochodzić naczelnik urzędu celnego:
• 1.797 zł – podatek akcyzowy,
• 288 zł – oplata paliwowa,
2) kwoty zakwestionowanych odliczeń czy zwrotu podatku, przysługujących rolnikowi przy
„legalnym” nabyciu:
• 950 zł (zwrot podatku akcyzowego),
• 842 zł (odliczenie podatku VAT).
RYZYKO = 500 zł – 3.877 zł = – 3.377 zł
Jednocześnie należy podkreślić, iż kwota straty może być znacznie wyższa w przypadku m.in.
gdy dojdzie do nałożenia na rolnika obowiązku zapłaty podatku „za sprzedawcę” w drodze
odpowiedzialności solidarnej czy też do nałożenia na rolnika kary w drodze
odpowiedzialności karnoskarbowej.
Ponadto wskazania wymaga, ze paliwo pochodzące z niewiadomego źródła często nie spełnia
norm jakościowych, jednym bowiem z typowych procederów uprawianych przez osoby
dopuszczające się oszustw w obrocie paliwami jest odbarwianie oleju opałowego przy
pomocy kwasu siarkowego i sprzedawanie go jako oleju napędowego. W momencie zakupu
rolnik nie jest w stanie odróżnić nabytego odbarwionego oleju opalowego od oleju
napędowego. Inną metodą jest dodawanie do oleju opałowego odpadów chemicznych lub
tanich rozpuszczalników i sprzedaży go jako oleju napędowego. Używanie takiego paliwa
może prowadzić do awarii silników maszyn rolniczych, a w konsekwencji skutkować
koniecznością przeprowadzenia kosztownych napraw tych urządzeń.
Mając na uwadze powyższe, nabywając paliwo w dobie nasilenia zjawiska oszustw w
sektorze paliwowym, rolnicy mogą ustrzec się uczestnictwa w takim procederze w
następujący sposób:
• bardzo uważnie dobierać kontrahentów, od których zakupią paliwo,
• dokonywać zakupu w firmach o niebudzącej wątpliwości renomie,
• zawierać transakcje – umowy grupowo, z wyznaczeniem lidera fachowca paliwowofinansowego,
celem zmniejszenia kosztów biurokracji oraz zapewnienia możliwości
negocjacji dużego upustu,
• zawierać transakcje w biurze (najlepiej firmy sprzedającej z udziałem jej właściciela lub
szefa) w godzinach pracy biura,
• unikać zakupu paliwa w przypadku gdy okoliczności, w jakich odbywa się sprzedaż są
nietypowe i budzą wątpliwości,
• zawierać transakcje bezgotówkowe,
• w przypadku płatności w formie gotówkowej należy upewnić się, że osoba przyjmująca
należność jest wskazana z imienia i nazwiska na dowodzie KP oraz jest upoważniona przez
sprzedawcę do odbioru gotówki,
• w przypadku dokonywania transakcji z udziałem pośrednika żądać dowodów, że osoba
podająca się za pośrednika może występować w imieniu sprzedawcy (umowa pośrednictwa,
telefon do sprzedawcy),
• żądać oryginalnych dokumentów (KRS, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności
gospodarczej, REGON, NIP, koncesja), z których należy pewne dane wynotować – celem
sprawdzenia – nr dokumentu, data wydania, organ wystawiający dokument, data ważności
od… do… – nawet zażądać kserokopii tych dokumentów),
• przy każdej dostawie żądać oprócz faktury obowiązkowo świadectwa jakości paliwa, które
również należy poddać sprawdzeniu (telefon do wystawcy),
• sprawdzać czy sprzedawcy paliwa są zarejestrowanymi czynnymi podatnikami VAT,
Sprawdzenie statusu podmiotu w VAT Jest dostępne pod linkiem
https://pfr.mf.gov.pl/?1ink=vat
• sprawdzać czy sprzedawcy paliwa są wymienieni w prowadzonym przez Ministra Finansów
w formie elektronicznej wykazie podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną,
• sprawdzać czy sprzedawcy paliwa są w bazie przedsiębiorstw posiadających koncesje
w zakresie obrotu paliwami.
Baza przedsiębiorstw posiadających koncesje znajduje się na stronie internetowej Urzędu
Regulacji Energetyki pod linkiem:
http://bip.ure.gov.pl/bip/import/35.Baza-przedsiebiorstw-posiadających-koncesje.html
• przy zakupie znaczących ilości paliwa pobrać próbki w obecności dostawcy przed zlaniem,
które należy dobrze zabezpieczyć i zachować do ewentualnych sporów (pobór próbek
powinien być w miarę fachowy i do właściwych naczyń).
Pobrane próbki pozwolą na ocenę czy sprzedawane paliwo spełnia normy jakościowe (czy
jego zakup jest „bezpieczny” dla rolnika).
Narastający problem oszustw w obrocie paliwami jest niezwykle szkodliwy nie tylko dla
budżetu państwa, ale również dla znaczących jego konsumentów, w tym rolników, którzy
nieświadomie uczestnicząc w procederze nadużyć, mogą narazić się na opisane powyżej
negatywne konsekwencje.